ECZANE STOK KAVRAMI VE TÜRLERİ

STOK KAVRAMI VE TÜRLERİ Stok, tedarik veya üretim yoluyla elde edilen, kullanılmadan veya müşteriye arz edilmeden önce az veya çok belirli bir süre bekletilen mal miktarıdır. Kısaca stok, bir işletmenin sahip olduğu mevcut mallar olarak tanımlanabilir . Eczane stokları gerekliliklerini ortaya koyan fonksiyonel özelliklerine göre şöyle sınıflandırılabilir:

a. Çevrim Stoğu: Majistral ilaç üretimi veya hammadde tedarik faaliyetlerinin uzun süreli ve aşamalı olduğunda eczane içinde oluşan stoktur. Majistral ilaç hazırlamak için gerekli olan hammaddenin, partiler halinde sipariş edilmesi daha ekonomiktir. Bu şekilde temin edilmiş bir hammadde hemen kullanılmayacağı için bekleyecektir.

b. Emniyet Stoğu: Emniyet stoğu en genel olarak stok yokluğuna düşmemek için, haftalık/aylık olarak belirlenerek ihtiyaçtan fazla olarak tutulan ve özellikle eczanedeki öncelikli ilaçlar için gerekli olan stoktur.

c. Mevsim Stoğu: Ürünler için mevsim stoğu, talebinin fazla olduğu dönemin başında satılmak üzere alınarak bekletilen stoktur. Bazı ilaçlarda ve ıtriyatta mevsimsel olarak talep artışı olabilmektedir. Örneğin; alerji ilaç satışları ilkbahar mevsiminde artarken, güneş kremi satışları da yaz mevsiminde artış göstermektedir.

d. Promosyon Stoğu: Çok çabuk ve etkin bir pazarlama promosyonu veya müşteriye fiyat indirip, satışı arttırmak için tutulan stoktur. Ayrıca, firmaların eczanelere yaptığı iskonto ve mal fazlası önerilerek alınan ürünler de buna örnek olarak verilebilir.

e. Spekülatif Stok: Fiyatlarda artma, tedarikte güçlük beklendiği zaman aniden ve ihtiyaçtan fazla olarak alınan malzeme stoklarıdır (8). Stoğu Etkileyen Faktörler Bir ürünün stokta tutulup tutulmayacağını tespit etmek için bazı temel kriterler vardır. Bu kriterleri göz önünde bulundurarak hangi üründen ne kadar stokta tutulmasına karar vermek gerekmektedir. Bunun için stok yönetimini ve satışı doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen unsurları iyi bilmek gerekmektedir.

Satışı etkileyen unsurlar aynı zamanda stoğu da etkilemektedir .

Stoğu etkileyen faktörler şöyle sıralanabilir;

A) Satış Hacmi: Belirli bir dönemde satılan ürünlerin toplam birim sayısı ya da sağladığı toplam tutarıdır (13). VOLUME 1 NUMBER 1 lectio scientific 30

B) Talebin Mevsimlik Oluşu: Stoklar, talebin durgun olduğu mevsimlerde artmakta, canlı olduğu mevsimlerde azalmaktadır.

C) Piyasadaki Rekabet Koşulları: Rekabetin şiddetli olması ürünlerin stok miktarını arttırmaktadır.

D) Ürünün Fiziki Özellikleri ve Stok Tutmanın Taşıdığı Risk: Bozulma, fiyat düşmesi gibi riskler daha az stok tutma eğilimi yaratmaktadır. E) Stok Tutmanın Maliyeti ve Eczanenin Finansman İmkanları: Maliyet yükseldikçe ve finansman imkanları daraldıkça bulundurulacak ürün stok miktarı azalmaktadır.

F) Eczanenin Depolama İmkanları: Depolama imkanları daraldıkça, ürün stok miktarı azalmaktadır.

G) Stok Tedarik Maliyeti: Yazılı ve her türlü haberleşme giderleri, taşıma giderleri.

H) Alternatif Yatırım Potansiyeli: Eczaneler karlılığını arttırmak için stoğa yatırım yapabilmektedir.

I) Sipariş ve Teslimat Arasındaki Süre (Lead Time)

İ) Fiyat Farklılıkları

J) Eczanenin Yeri: Eczanenin yerine bağlı olarak müşteri portföyü (yaş, maddiyat vb.) ve satılan ilaçların değişmesinden dolayı ilaç stokları da değişkenlik göstermektedir.

K) Tanzim-Teşhir: Tanzim-teşhir ya da merchandising, tüketiciyi satın almaya yönlendirmek amacı ile satış alanı içinde yapılan uygulamalar olarak tanımlanabilir. Etkili tanzim teşhir uygulamalarının satışı arttırdığı dolayısıyla stoku azalttığı gösterilmiştir.

L) Kategori Yönetimi: Kategori yönetiminin temel amacı, görece olarak daha hızlı satılan ürünlere stokta daha fazla pay ve daha iyi konumda daha fazla raf alanı ayırmaktır (12). Ürünlerin kategorilendirilmesindeki asıl amaç aynı konudaki farklı çözümleri müşteriye sunmaktır. Bu konuda farklı perakende alanlarında çeşitli çalışmalar yapılmış ve en doğru uygulamanın, ürünlerin kullanım alanlarına göre kategorize edilmesi olduğu ortaya çıkmıştır. Özellikle marketlerde bu uygulamanın markaya göre değil kullanım alanına göre olması gerektiği görülmüştür. Doğru kategori yönetimiyle satış ve kar artmakta, stoklar azalmaktadır.

Kategori yönetimi, eczanede ürün grupları ve ürün dizileri-çeşitleri içinde hangi ürünlerin olacağına karar vermede, satın alınan ürünlerin raflara yerleştirilmesinde ve satışa sunulma biçimlerini belirlemede tamamen müşteriyi baz alan bir iş sürecidir (14). Kategori yönetimi, özellikle reçetesiz ilaç satışları ile yakından ilgili olduğu için stoğu etkileyen faktörler arasındadır.

M) Eczacının Bilgisi ve İletişim Becerisi: Satış genelde müşterinin istek ve ihtiyaçlarını belirleyip onu mutlu edecek bir çözüm kazandırılmasıdır. Eczacının bilgisi ve iletişim becerisi ne kadar yüksek ise zamanla sabit müşterisi ve satışı o kadar artacaktır (15). Buna bağlı olarak stok değişkenlik göstermektedir.

N) Mal Fazlası(MF): MF, birim satın alma maliyetini düşürerek satış karını arttırabilen miktar bedelsiz mal/iskonto uygulaması olmakla birlikte, stok tutma maliyetlerini, stok taşıma riskini (fiyat düşüşü, miad, kamu kurum ıskonto değişikliği, fire vb) arttırabilmekte ve nakit akışını etkilemektedir.

Yüksek MF, firmaların piyasaya girmek için kullandıkları bir yöntemdir. Üretici firmaların etkisiyle doktorların reçeteledikleri ilaçları sık aralıklarla değiştirmesi, hasta sayısında azalma olması, ilaç fiyatlarındaki düşüşler gibi nedenlerden dolayı, eczacı için MF’ de risk ve maliyet artışı ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte endüstriye dağıtım kanallarının (ilaç deposu vb.) kurumsal planlama ve satış stratejileri ni