Etkili Stok Yönetimi Part 1

Serbest eczaneler birinci basamak sağlık hizmeti veren ticari işletmelerdir.

Sağlık hizmetlerinin aksamadan yürütülebilmesi için eczane hizmetlerinin sürdürülebilirliği büyük önem taşımaktadır. Günümüzde eczane sayısının hızlı artışı, ekonomik dalgalanmalar, ürün gamının genişliği ve ilaç fiyatlarında görülen dalgalanmalar gibi nedenlerden dolayı eczane kaynaklarının akılcı olarak yönetilmesinin önemi artmıştır. Sürdürülebilirliğin sağlanmasında ise hizmet kalitesinden ödün vermeden, stok yönetiminin rasyonel ve sistemli şekilde yapılması önemlidir. Türkiye eczanelerinin genelinde ürün skalasının genişliği ve yönetim yaklaşımları nedeniyle stok yönetimi rasyonel ve sistemli bir şekilde yapılmamaktadır.

Bu çalışmada, eczanelerde stok yönetimi, stok kontrolü ve sipariş yönetiminin önemi irdelenmiş ve stok ve sipariş yönetimi için bir model önerilmiştir

a) Eczanemizde satış hızı yüksek olan ve olmayan malların tespitini yapmak.
b) Uzun süre duran malların oluşturduğu stok maliyetini azaltmak.
c) Devir hızı yüksek olan mallara işletme sermayesini kanalize ederek işletme sermayesini daha rasyonel hale getirip, karlılığı ve verimliliği artırmak, fire ve zayiat oranını azaltmak.

Stoğu belirleyen, oluşmasını sağlayan unsur sipariştir. Stoğu doğru yönetebilmemiz için öncelikle taleple bağlantılı olarak sipariş miktarı iyi belirlenmelidir. Eczanelerde sipariş miktarı, sipariş süresi gibi önemli değişkenler belirlenerek fazla stok veya stoksuzluğun önüne geçilebilir. Eczanelerde çok çeşitli ve sayıca fazla kalem bulundurulduğu için stok kontrolünün yapılması zor bir işlem olup, bir metot çerçevesinde sistemli izleme gerektirmektedir

Etkin stok kontrol sistemleri ve bilgisayar uygulamaları yardımıyla stok maliyetlerini düşürerek optimum stok seviyesinin belirlenmesi sağlanabilecektir (1). Siparişi otomatik olarak bildiren özel programlar kullanılmadan da sağlıklı bir stok sipariş yönetimi yapılabilir. Eczanede, stokların analizi için en uygun stok kontrol yöntemi kullanılarak, ilaçların kendi içerisinde sınıflandırılıp önem gruplarına göre derecelendirilmesi, eczanenin, faaliyetlerini yürütürken stok/ sipariş yönetiminde talep ve işletme sermayesindeki ağırlık kriterleri birlikte göz önünde Vehbi Yüksel, Ahmet Duman 29 bulundurularak; stok takibinde önem derecelendirmesi yapılması pratik ve sürdürülebilir bir yöntem olarak önerilmektedir. Bu çalışmada, stok kontrolünün öncelik sıralaması temel alınarak yapılması ile eczanenin stok maliyetlerinin düşürülmesi, stoklara gereğinden az veya fazla yatırım yapılmasının önüne geçilmesi için basit ve uygulanabilir bir yönetim modeli oluşturulması amaçlanmıştır

Stok Maliyetleri Geleceğe dönük gereksinimleri, talepleri karşılamak üzere edinilen ve depolanan stoklar eczanenin en önemli yatırım kalemini oluşturmaktadır. Stoklarla ilgili maliyetler; satın alma veya sipariş sırasında ortaya çıkan maliyetler ve stokların elde bulundurulması, taşınması ile ilgili maliyetler olmak üzere iki ana grupta incelenebilir. Bu gruplar genellikle sipariş maliyetleri ve stok bulundurma maliyetleri olarak ifade edilmektedir. Stok maliyetlerinin bir kısmı muhasebe kayıtlarına yansımakta ve kolayca hesaplanabilmektedir. Bir kısmı ise muhasebe kayıtlarına yansımadığı gibi, tahmin edilmesi bile çok güç olmaktadır.

STOK KONTROL YÖNTEMLERİ Eczanelerde kullanılan stok kontrol yöntemleri basit sayma veya gözle kontrolden, bilgisayar yardımıyla takip edilen karmaşık modellere kadar değişen nitelikte olabilmektedir (3). Eczane eczacılığında kullanılabilecek mevcut uygulamalar şöyledir; • Gözle kontrol yöntemi • Yeniden sipariş seviyesi politikası • Periyodik denetlemeli yeniden sipariş seviyesi politikası • Sabit sipariş periyodu yöntemi • Birleştirilmiş yeniden sipariş düzeyi ve devresi politikası • Sabit sipariş miktarı politikası • ABC stok analizi yöntemi

Sipariş Yönetiminde ABC analizinin çıkış noktası, stokta az sayıda kalemin, tüm stok değerinin çok büyük bir kısmını oluşturmasıdır. ABC analizi stok kontrolünün yanı sıra; satış ve dağıtım, kalite kontrolü, ürün türü, materyal tedariki ve üretim planlama sorunlarına da uygulanabilir. Bu sınıflandırma sisteminde stok kalemlerinin parasal değeri ile sayıları göz önüne alınmaktadır. Stok kontrolünde ABC yöntemi, stok kalemlerinin toplam içindeki kümülatif yüzdelerine göre sınıflandırılmasından oluşmaktadır. Sınıflandırmada stoklar genelde ürünlerin toplam içindeki göreceli oranları ile parasal değerlerinin göreceli oranlarına göre A grubu, B grubu ve C grubu stoklar olarak üç gruba ayrılır. Analiz çeşitli yönetim teknikleri uygulanıp, stoklarla ilgili olarak gerekli kararların alınması ve yöntemlerin benimsenmesi için veri sağlamaya yaramaktadır.